مدیریت ناصحیح آب اصلی ترین عامل خشکی دریاچه ارومیه/ انتقال آب بین حوزه ای غیر علمی است

به گزارش خبرنگار مهر، برنامه مناظره شبکه یک سیما، امروز به موضوع بررسی وضعیت دریاچه ارومیه اختصاص داشت.

میهمانان این هفته برنامه مناظره، کیخا معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست به عنوان مسئول از این سازمان، وحید جلال زاده استاندار آذربایجان غربی، نادر قاضی پور نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی، علیرضا دائمی سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، محمد درویش فعال محیط زیست و عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و منصور حقیقت پور نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی هستند.

برنامه مناظره با رویکردی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر هفته ساعت 16.30 تا 19 روی آنتن شبکه یک سیما می رود که با توجه به بحران پیش روی دریاچه ارومیه، برنامه امروز به این موضوع اختصاص داشت.

برپایه این گزارش، دریاچه ارومیه از طریق 11 رود تغذیه می‌شود. این دریاچه جزو ده دریاچه کم نمک کره زمین است. تغییر ماهیت دریاچه ارومیه را به عنوان بزرگترین پدیده بیابان‌زایی قرن ارزیابی می‌کنند. شرایط کنونی در دریاچه ارومیه در 40 سال اخیر بی‌سابقه بوده است. برخی نقش عامل انسانی را در این تغییر ماهیت دخیل می‌دانند.

انتقال آب از رود ارس و دریای خزر و بارورسازی ابرها را به عنوان راهکارهایی مطرح کرده‌اند اما تاکنون اقدامی نشده است.کارگروهی ویژه در دولت یازدهم زیر نظر وزارت نیرو برای نجات دریاچه ارومیه تشکیل شده است.

امروز بحران دریاچه ارومیه غم و اندوهی بر دل مردم منطقه گذاشته است

وحید جلال زاده استاندار آذربایجان غربی آغازگر این مناظره بود. حال دریاچه ارومیه اصلا خوب نیست و وضعیت بحرانی را طی می‌کند. این دریاچه یکی از مناطق دیدنی و یکی از بهترین حیات‌های وحش بوده است. در گذشته مردم احساس آرامش داشتند. به عنوان یکی از ذخیره‌گاه زیست کره در سازمان بین‌المللی یونسکو مطرح شده است. یک پارک ملی است.

وی افزود: سالیان سال این دریاچه مادر مردم و منطقه بوده است. امروز بحران دریاچه ارومیه غم و اندوهی را بر دل همه گذاشته است. موضوع دریاچه ارومیه سه دهه است که در باره آن غفلت کرده‌ایم و از کشاورزی و منابع آبی آن غفلت شده است.

استاندار آذربایجان غربی با انتقاد از مدیریت منابع گفت: امروز باید مسئولان اعداد و ارقام ارائه دهند. آن‌چه که قابل توجه است تغییرات اقلیمی بوده که باعث کاهش بارندگی و توزیع نامرتب و به هم خوردن بارش شده است. در حقیقت در بیشتر روزهای زمستان ما بارندگی داریم و ذخیره برق کم است . تنظیم مصرف و مدیریت آب به هم خورده است.

وی ادامه داد: تغییر اقلیمی دست ساز است، بارندگی و دمای هوا ارتباط مستقیمی با یکدیگر داشته و موضوع منابع طبیعی و سبز بودن مراتع در این راستا قابل توجه است. تنها نباید موضوع کشاورزی را مطرح کرد. بلکه منابع طبیعی نیز دستخوش این بحران است.

وی گفت: دام منطقه بیش از 2 برابر افزایش یافته است . در سال گذشته ما مطالعات زیادی بر روی این دریاچه انجام داده‌ایم و هم اکنون کارگروهی با حضور وزیر نیرو درباره مطالعه وضعیت دریاچه ارومیه تشکیل شده که می‌توان گفت باب مطالعه در این باره باز است.

جلال زاده اظهار داشت: حیات وحش این منطقه نیز دستخوش بحران است که درباره دریاچه می‌توان گفت 70 درصد مساحت ان از سمت جنوب خشک شده است و تنها ما از جاده شهید کلانتری شاهد آب هستیم که مردم و مسئولان برای نجات دریاچه ارومیه باید اقدام کنند.

انتقال آب از حوزه ارس کاری غیر علمی و غیر اقتصادی

منصور حقیقت پور نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی نیز گفت که دریاچه ارومیه بر پایه قواعد طبیعی دارای حیات منطقی بود و ارتباط منطقی بین آب شور دریاچه و آب خوار منطقه برقرار بود اما برنامه‌ریزی غلط بدون لحاظ استعدادها و آمایش استان باعث شد تا دریاچه ارومیه این وضعیت را پیدا کند.

وی افزود: دریاچه ارومیه 14 میلیارد متر مکعب کسری آب دارد که اگر مسئولان استان و برنامه‌ریزان در دوران گذشته تصمیمات صحیحی می‌گرفتند امروز شاهد این وضعیت نبودیم افرادی که اجازه توسعه بخش کشاورزی از 1000 هکتار به 450 هزار هکتار را صادر کردند و افرادی که طرح ساخت سدهای فراوان را در دستور کار قرار دادند امروز باید در برابر وضعیت فعلی این دریاچه پاسخگو باشند.

حقیقت پور ادامه داد: مدیرانی که اجازه دادند 30 هزار چاه عمیق در منطقه حفر شود در صورتی که جابه‌جایی دستگاه حفاری در این منطقه غیرقانونی است و افرادی که در طول این سال‌ها در برابر وظایف قانونی خود در بخش محیط زیست کوتاهی کردند در برابر وضعیت امروزی دریاچه ارومیه پاسخ دهند.

نماینده مردم اردبیل با اشاره به این که علائم دریاچه ارومیه را باید در استان آذربایجان غربی یافت، گفت: انتقال آب از حوزه‌های دیگر به دریاچه دیگر غیر علمی و غیر کارشناسی است و منجر به احیا نمی‌شود، برای نجات این دریاچه از وضعیت فعلی نیازمند تغذیه آب‌خانه‌ها هستیم. بنابراین انتقال آب از حوزه ارس به دریاچه ارومیه غیر علمی و غیر اقتصادی بوده واشکالات بسیاری را به لحاظ فنی و حقوقی دارد.

وی ادامه داد: انتقال آب از حوزه ارس به دریاچه ارومیه حیات نیم میلیون جمعیت را که در پایین دست رودخانه ارس در حوزه اردبیل ازاین آب استفاده می کنند به خطر می‌اندازد همچنین ما برآورد مناسبی از میزان حقآبه درباره رودخانه ارس در اختیار نداریم بنابراین می‌توان با یک اقدام دسته‌جمعی دریاچه را زنده کرد.

این نماینده مجلس تاکید کرد که اقدامات غیر سیستمی و تصرفات بخشی در گذشته، باعث شد تا دریاچه ارومیه امروز این وضعیت را پیدا کند.

مصرف آب را بهینه کنیم/ 92 درصد مصارف آب مربوط به بخش کشاورزی است

 در ادامه مناظره درباره نجات دریاچه ارومیه علیرضا دائمی سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو عنوان کرد: مباحث خود را در 3 قسمت ارائه می‌کنم قسمت اول مبنی بر اینکه چرا این پدیده اصلا رخ داده است، دریاچه ارومیه در سال 74 بالاترین ارتفاع آب را در بر داشت به شکلی که مشکلات زیادی را برای منطقه ایجاد کرده بود. در سال 87 به بعد با سرعت میزان کاهش این دریاچه شروع شد که خشکسالی شدیدی را نیز همراه داشت که 3 سال ادامه داشته است. متاسفانه این خشکسالی 14 سال است که همچنان ادامه دارد ولی در منطقه توسعه متوقف نشده است. یعنی هم بحث کشاورزی با سرعت ادامه دارد و هم مباحث توسعه و موارد دیگر...

وی تصریح کرد: در خصوص اثراتی که بر روی دریاچه بوده است ابتدا توسعه کشاورزی است، احداث مخازن سد موثر بوده است زیرا سدها مصرف‌کننده آب نیستند ولی تامین آب شرب برای مصارف، صنایع و کشاورزی را برعهده دارند و طبعا این توسعه بی ارتباط نبوده است در بحث خشکسالی هم مبحث تغییر اقلیم اثر داشته است میزان بارندگی به طور متوسط 380 میلیمتر در سال بوده و این عدد در 4 و 5 سال اخیر که در حال حاضر فرآیند خشکسالی دریاچه توسعه پیدا کرده است به 305 میلیمتر کاهش یافته است و امسال هم تقریبا به زیر 300 میلیمتر رسیده است و سال آبی در پایان شهریورماه به اتمام می‌رسد.

دائمی اظهار داشت: درجه حرارت نیز افزایش یافته است اندازه‌گیری‌ها و مطالعاتی که صورت گرفته است نشان می‌دهد دو درجه گرمایش دریاچه ارومیه بیشتر شده است و این دو درجه حجم تبخیری را که ایجاد می‌کند بسیار چشم‌گیر است. الگوی بارندگی نیز تغییر کرده است که توضیح آن را دادم همه این موارد باعث شده است که دریاچه رو به شرایط بسیار بد است و نیمی از دریاچه خشک شده است. عمق دریاچه به حداقل رسیده است.

وی درباره راه‌حل‌هایی که می‌توان برای نجات دریاچه ارومیه داشت عنوان کرد: این راه‌حل‌ها در سه دسته در وزارت نیرو در حال بررسی هستیم. دسته اول این است که مردم حوزه باید کمک کنند مصارف آب در حوزه باید بهینه شود ما الان در شرایطی که دریاچه در موقعیت بسیار بدی است و همه می‌دانند که حوزه دریاچه ارومیه یک حوزه بسته است و حوزه‌های بسته در کشور محدود داریم مانند کاسه‌ای است که تمام میزان بارندگی در آن در نهایت به دریاچه می‌رسد و وقتی مصارفمان بیشتر باشد بیشترین آسیب به کفه طبیعی که دریاچه است می‌خورد.

دائمی تصریح کرد: نکته بعد ما اگر بتوانیم مدیریت آب کشاورزی که 92 درصد مصارف آب در حوزه را در بر می‌گیرند یعنی از این 6 میلیارد آبی که در آن حوزه داریم بخش عمده‌ای از آن در کشاورزی مصرف می‌شود و طبعا حق دریاچه به خوبی رعایت نمی‌شود این نکته اول. نکته دوم درباره انتقال بین حوزه‌ای است و انتقال بین‌حوزه‌ای ضوابطی دارد و هم در مراجع بین‌المللی بر آن صحه گذاشته شده است و هم در داخل کشور مصوباتی برای این کار داریم. البته انتقال بین حوزه‌ای باید حتما مطالعه شود و اگر دارای آسیب‌های زیست‌محیطی یا مباحث اقتصادی یا بحث حوزه دهنده باید حتما مد نظر قرار بگیرد در هر صورت بدون مطالعه هیچ طرح انتقال بین حوزه‌ای نباید به اجرا در آید.

دائمی با بیان اینکه بخش کشاورزی 92 درصد مصارف آب در این حوزه را به خود اختصاص می دهد، یادآور شد: اگر بتوانیم مصرف آب کشاورزی را به درستی مدیریت کنیم طبعا حق دریاچه به خوبی رعایت می شود چرا که بخش عمده ای از حقآبه آن در بخش کشاورزی مصرف می شود.

وی با بیان اینکه انتقال آب بین حوزه ای یکی از راه حل های نجات دریاچه ارومیه است که البته این راه حل ضوابطی دارد که هم در مراجع بین المللی و هم در داخل کشور مصوباتی برای آن داریم اما بدون مطالعه و بدون توجه به آسیب های زیست محیطی و اقتصادی که انتقال آب بین حوزه ای در پی خواهد داشت، اجرای آن صحیح نیست.

سرپرست معاونت آبفای وزارت نیرو افزود:از آنجایی که شرایط مشابه دریاچه ارومیه در دیگر نقاط دنیا نیز وجود دارد به عنوان مثال در ایالت متحده آمریکا نیز دریاچه بزرگی با این شرایط وجود دارد که باید از الگوها و راهکارهای آنها برای بهبود وضعیت ارومیه درس بگیریم.

شهامت معرفی مولفه های تاثیرگذار در فاجعه دریاچه ارومیه را داشته باشیم

محمد درویش فعال محیط زیست، با اشاره به بزرگی اتفاقی که در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه افتاد، گفت: اتفاقی که در حال حاضر در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه در حال وقوع است بسیار بزرگ است، این اتفاق در مساحتی به بزرگی 5 برابر کشور لبنان در حال وقوع است.

وی در ادامه با اشاره به آب قابل استحصال از دریاچه ارومیه گفت: 7 میلیارد متر مکعب از 130 میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال در کشور مرتبط با دریاچه ارومیه است و این نشان دهنده اهمیت دریاچه ارومیه در آب قابل استحصال کشور است.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه باید شهامت معرفی مولفه‌های تاثیرگذار در این فاجعه را داشته باشیم، گفت: اگر نتوانیم مولفه‌های این مساله را با شهامت معرفی کنیم با وضعیتی به مراتب بدتر از این روبه‌رو خواهیم شد. ما در حال حاضر در 70 دشت بزرگ کشور بین 1/5 تا 2 متر از سطح آب زیرزمینی را از دست داده‌ایم و این در حالی است که در دریاچه ارومیه این میزان کمتر از 30 سانتی‌متر است و این مساله نشان دهنده از دست رفتن دیگر منابع آب در کشور است که به دلیل زیرزمینی بودن آن قابل رویت نیست.

وی با اشاره به اهمیت مساله محیط زیست آن را یک مساله مرتبط با بهره‌وری و نشاط مردم دانست و گفت: محیط زیست یک مساله فانتزی نیست و ارتباط مستقیم با شاخص‌های بهره‌وری و نشاط مردم دارد. پس نباید فکر کنیم که ورود به این مساله یک مساله پیش پا افتاده و درجه 2 است.

درویش با بیان اینکه از ابتدای دهه 70 نگاه به این دریاچه عوض شد، افزود: در ابتدای دهه 70 درست زمانی که این دریاچه در حال وسعت بود و مساحت از 320 هزار هکتار به 680 هزار هکتار افزایش یافته بود، برخی تصور کردند که آب شیرین در حال ورود به دریاچه‌ای شور است و از این بابت دچار نگرانی شدند.

وی با بیان اینکه نباید متهم اصلی را خشکسالی معرفی کرد، گفت:  در حالی که بیش از 130 هزار حلقه چاه غیرمجاز و 72 سد بزرگ و کوچک در این مناطق احداث شده و وسعت زمین‌های کشاورزی به بیش 100 درصد افزایش یافته درست نیست که انگشت اتهام را به سمت آسمان برد و خشکسالی را مقصر وضعیت فعلی دریاچه ارومیه معرفی کرد.

درویش با اشاره به عهدنامه سال 87 گفت: باید قبول کنیم طراحی و مهندسی را باید امروز بر مبنای بوم‌شناختی این دریاچه از نو شروع کنیم.

 اجازه کاهش حتی یک قطره از آب مورد نیاز کشاورزی را نمی دهیم

نادرقاضی پور ، با عرض تبریک هفته دفاع مقدس اظهارداشت: درمجلس نهم و دهم جلسات متعددی صورت گرفت ولی دولت هنوز لایحه ای در این خصوص نداده و پیگیری و پشتیبانی نکرده است دلیل این موضوع چیست؟

وی ادامه داد: نظام جمهوری اسلامی ایران توان احیای همه تالاب‌ها و دریاچه ها را دارد و در این زمینه موفق خواهد شد. موضوع ما تنها احیای دریاچه ارومیه نیست بلکه کل تالاب‌ها و حتی دریاچه زرین رود در اصفهان بوده که مدنظر ما قرار دارد.

قاضی‌پور بیان کرد: آقای محمدی‌زاده وخانم ابتکار هر دو در خصوص دریاچه ارومیه سهیم بودند که باید امروز حضور پیدا کرده و پاسخگو می‌شدند ولی نیامدند.در واقع مجوزها در زمان این دو بزرگوار صورت گرفت که ما در این راستا گلایه داریم.

وی اظهار داشت: معاون رئیس جمهور در کارگروه سهیم بوده و خود وزیر را که متهم است مسئول کرده است انتظار داریم رئیس جمهور خود به میدان بیاید چرا که این جنگ جنگ نفت نیست بلکه جنگ آب است.

نماینده مردم ارومیه گفت: 7 هزار و 48 متر نسبت به سال 84 ما کاهش آب داشته و باید بگوییم ما با کشاورزی حیات‌مان می‌گذرد که اگر دریاچه خشک شود کشاورزی نیز خشک می‌شود و همچنین نیز به مراتب شرکت‌های تولید شیر پاستوریزه و کنسرو و دیگر شرکت‌ها تعطیل می‌شود.

قاضی پور گفت: 3.5 کوچ اجباری به نقاط کشور صورت گرفته است که این نشان از عدم مدیریت مسئولان بوده در واقع عدم مدیریت مناسب مسئولان باعث خشکسالی شده است و ما راضی نیستیم که حتی یک قطره آب کشاورزی کم شود در واقع انتظار داریم راه حل عملیاتی شروع شود.

وی با بیان اینکه جلسات کارگروه به دستی برگزار نمی شود، گفت: ما عدالت می‌خواهیم و باید بگوییم که تمام مصوبات کارگروه در آذربایجان غربی انجام می‌شود که این خود بسیار مهم بوده و گام موثری است.همچنین کتاب‌هایی به چاپ رسیده که با این وجود ما شاهد  هیچ اقدامی نبودیم.

نماینده مردم ارومیه گفت: باید آب ارس به دریاچه ارومیه راه پیدا کند و وزارت نیرو در این زمینه هراس نداشته باشد همچنین دستگاه‌هایی که برای ایجاد ابر خریده شده از آن استفاده کنند تا بتوانیم مشکلات را رفع کنیم ما آب می‌خواهیم آب .

قاضی پور گفت: نباید کشاورزی خشک شود و به دلیل احیای دریاچه ارومیه آب کشاورزی را استفاده کنند و به بهانه آن به جای دیگر ببرند در واقع ما راضی نیستیم آب کشاورزی کاهش یابد.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست: پر کردن دریاچه ارومیه راهکار نجات آن نیست

در پایان احمد علی کیخا معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با بیان اینکه حتی اگر انگشت اتهام تمام دستگاهها در خصوص خشک شدن دریاچه ارومیه به سمت سازمان محیط زیست باشد ما از مطرح شدن محیط زیست به عنوان مسئله کلان کشور استقبال می کنیم.

به گفته وی در خصوص دریاچه ارومیه یک رویکرد این است که مقصر چه کسانی هستند که همان طور که به عوامل مختلف اشاره شد تغییرات آب و هوا که باعث کاهش 15 تا 20 درصدی نزولات در این حوزه شده یکی از عوامل است اما این تغییر اقلیم تنها در ایران اتفاق نیفتاده و در تمام جهان روی داده است اما کاری که کشورها باید بتوانند انجام دهند این است که خود را با این شرایط وفق دهند.

کیخا اظهار داشت: در حال حاضر امرار معاش بسیاری از مردم ارومیه در بخش کشاورزی با نیاز آبی 3.5 میلیارد متر مکعب یعنی کمی بیش از حقابه تالاب ارومیه است که این نشان می دهد در کشور ما هیچ هماهنگی با شرایط اقلیمی اتفاق نیفتاده و بدون توجه به مسائل زیست محیطی تنها به توسعه و کشاورزی فکر کرده ایم.

وی با بیان اینکه برخی افراد انتقال آب بین حوزه ای را راه حل نجات دریاچه ارومیه معرفی می کنند، گفت: پر کردن این دریاچه باعث از بین رفتن بحران نمی شود بلکه کاری که باید بکنیم این است که برای مدیریت بهینه آب برنامه ریزی شود چرا که هر چقدر هم آب به دریاچه برسانیم با این وضعیت مصرف، خیلی زود از بین خواهد رفت و دردی از دریاچه دوا نمی کند.

به گفته کیخا، منابع آب زیرزمینی در تمام کشورها به عنوان ذخیره آبی ملل محسوب می شود اما در کشور ما نه تنها در مورد ارومیه بلکه زاینده رود، هامون، بختگان، شادگان و دیگر تالاب ها، در آینده نزدیک به علت مصرف ذخایر آب زیرزمینی با چاه های مجاز و غیرمجاز با این مشکل روبرو خواهیم شد.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از کارشناسان شروع بحران دریاچه ارومیه را از دوران مدیریت دکتر ابتکار معرفی می کنند، افزود: در حال حاضر نامه هایی که در آن زمان، به امضای ابتکار برای معاونت های رئیس جمهور و وزیر نیرو مبنی بر پیش بینی شرایط فعلی و از بین رفتن گونه آرتمیا به عنوان شاخص اکولوژیکی این دریاچه ارسال شده به همراه دارم که نشان می دهد از همان زمان دکتر ابتکار نسبت به این مسئله هشدار داده بود ولی کو گوش شنوا!

کیخا افزود: همان گونه که وزارت دفاع وظیفه دفاع از مرزهای کشور را دارد محیط زیست نیز وظیفه برقراری امنیت پایدار در کشور را به عهده دارد.

به گزارش خبرنگار مهر، در نظر سنجی که در این مناظره مبنی بر کاهش آب بخش کشاورزی در این حوزه انجام شد تا این لحظه 65 درصد نظر مثبت و 35 درصد نظر منفی داشتند.